طرح ساماندهی میدان حسن آباد میدان حسن آباد میدان حسن آباد یک مکان بسیار پراهمیت، هم در بافت قدیم و در تهران دوره های میانی (رضا شاهی تا پیش از اصلاحات ارضی) و هم در تهران دوره اخیر و تهران دوره معاصر (پس از انقلاب اسلامی) به شمار می آید. این میدان دو محور شریانی را به هم متصل می کند که یکی از آنها شریانی درجه یک بسیار مهم و دیگری یک محور شریانی درجه دو است. اولی محوری از میدان توپخانه قدیم (میدان امام خمینی فعلی)، به سمت غرب تهران تا شبکه های ارتباط اصلی به نام خیابان امام خمینی (سپه قدیم) و دومی محوری از کریمخان تا راه آهن، که از آن جا به سمت ری و خیابان خراسان منشعب می شود. معماری نمادین میدان و برخی از قدیمی ترین خدمات شهری شامل بیمارستان سینا که در محل مریضخانه مبارکه قرار دارد، اولین ایستگاه آتش نشانی شهر و اولین پارک عمومی تهران که در اطراف این میدان قرار دارند می توانند بخشی از هویت تاریخی شهر را زنده نگهدارند، عملکردهای قوی اقتصادی، بورس های ابزارآلات و مبلمان اداری می توانند در یک برنامه ریزی منسجم هزینه های لازم برای این باززنده سازی را تأمین نمایند. عملکردهای فرهنگی در فضاهای بزرگ اطراف میدان در این برنامه انسانی شدن، زندگی جاری را به این مکان تاریخی بازگردانده و زمینه ساز شکل گیری بخشی از محور توریستی مرکز شهر بوده اند. در طرح ساماندهی و احیا میدان، براساس طرح تاریخی، هشت گنبد به سبک پالادیو ساخته شده بود که در دوره ای دو تای آن به همراه نمای یک وجه میدان برای ساخت بانک مدرن تر ملی تخریب شده بود. براساس طرح، پوسته دومی با طرح احیای دو گنبد از میان رفته روی نمای بانک ایجاد شد که بار دیگر کلیت میدان برای ناظر میدان، به شکل اولیه برگردد. حسن آباد با احیای آن دوره همچنان به عنوان نمادی از تهران قدیم باقی ماند تا خاطره جمعی نسلی از تهران تداوم یابد. احیای میدان علاوه بر بازسازی بدنه های شهری، نیاز به جراحی کالبدی داشت که زندگی جدید را به آن برگرداند. به همین منظور علاوه بر پیشنهادات تغییرات در کاربری ها، از نظر ترافیکی، وضعیت میدان اصلاح شد. ایستگاه متروی L2 در زیر میدان در مجموعه طراحی شد و در هماهنگی با آن زیرگذر سواره شمالی-جنوبی برای مناسب سازی سطح میدان طراحی و اجرا گردید. با تکمیل طرح، میدان حسن آباد به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری تهران احیا شد و موفقیت آن در بهسازی زندگی شهری محدوده منجر به نامزدی در جایزه آقاخان گردیده است. شناسایی ها و ارزش گذاری ها و وضع نمودن مجموع دستورالعمل ها بخشی از ساماندهی را شامل می شود که قدم های اول کار به حساب می آیند. زیرا، زنده نگه داشتن محوطه ها و بناهای با ارزش شهری اصل مهمتری را تشکیل می دهند که باید به آنها توجه ویژه ای معطوف داشت، به لحاظ آن که شهر موجودی زنده و پویا است که عناصر وابسته به آن در انطباق با آن پویایی امکان ماندگاری را می یابند. به دلایل فوق یکی از مهمترین اصول در ساماندهی محدوده بررسی، شناسایی بناها و مجموعه های باارزش و تغییر کاربری های موجود با کاربری های مناسبی است که مردم را بیشتر در ارتباط با کیفیت فرهنگی مجموعه های باارزش فوق قرار دهد. که در این زمینه توضیحات ارائه شده در بخش مربوط به برنامه ریزی دوره ای می بایست مورد توجه قرار گیرد. طرح ساماندهی میدان و محدوده مؤثر آن با راهبرد احیای هویت تاریخی و توسعه فرهنگی این میدان و محوطه های اطراف آن و در راستای دیدگاه های محور فرهنگی- توریستی تهیه شده است. طرح شامل دو برنامه زمانی 5 ساله و 12 ساله می باشد. زمان بندی این برنامه براساس نیازهای ترافیکی و تغییراتی که احداث ایستگاه مترو به وجود می آورد و با توجه به امکان پذیری تغییرات کاربری و توجیه اقتصادی طرح تنظیم شده است. شناسایی و تغییر کاربری شناسایی ها و ارزش گذاری ها و وضع نمودن مجموع دستورالعمل ها بخشی از ساماندهی را شامل می شود که قدم های اول کار به حساب می آیند. زیرا، زنده نگه داشتن محوطه ها و بناهای با ارزش شهری اصل مهمتری را تشکیل می دهند که باید به آنها توجه ویژه ای معطوف داشت، به لحاظ آن که شهر موجودی زنده و پویا است که عناصر وابسته به آن در انطباق با آن پویایی امکان ماندگاری را می یابند. به دلایل فوق یکی از مهمترین اصول در ساماندهی محدوده بررسی، شناسایی بناها و مجموعه های باارزش و تغییر کاربری های موجود با کاربری های مناسبی است که مردم را بیشتر در ارتباط با کیفیت فرهنگی مجموعه های باارزش فوق قرار دهد. که در این زمینه توضیحات ارائه شده در بخش مربوط به برنامه ریزی دوره ای می بایست مورد توجه قرار گیرد. برنامه ریزی طرح طرح ساماندهی میدان و محدوده مؤثر آن با راهبرد احیای هویت تاریخی و توسعه فرهنگی این میدان و محوطه های اطراف آن و در راستای دیدگاه های محور فرهنگی- توریستی تهیه شده است. طرح شامل دو برنامه زمانی 5 ساله و 12 ساله می باشد. زمان بندی این برنامه براساس نیازهای ترافیکی و تغییراتی که احداث ایستگاه مترو به وجود می آورد و با توجه به امکان پذیری تغییرات کاربری و توجیه اقتصادی طرح تنظیم شده است. برنامه 5 ساله: الف- اصلاحات ترافیکی با توجه به روند رو به افزایش حجم ترافیک در ساعات اوج و شرایط نزدیک به اشباع محورهای امام خمینی و حافظ لزوم تخلیه سریع وسایل نقلیه در زمانهای تنظیم شده توسط چراغ راهنمایی وجود دارد و آب نما و محوطه سازی میانی میدان به صورت مانعی سرعت تخلیه ترافیک را کاهش می دهند. عملیات اجرائی ساختمان ایستگاه متروی میدان در آینده نزدیک شروع خواهد شد و به همین جهت می باید تاسیسات مرکز میدان جهت احداث کارگاه تخریب شود. نظر به اینکه امکان جلوگیری از حرکت وسایل نقلیه در زمان دایر بودن کارگاه به علت نقش مهم ترافیکی میدان وجود ندارد، با احداث سازه نگهدارنده بر روی شمع های بتنی و تیرهای بتنی مستقر در سطح میدان کارگاه ساختمانی در زیر این سطح دایر شده و تداوم حرکت وسایل نقلیه در روی آن تامین خواهد شد. با توجه به آمار و پیش بینی های مطالعات ترافیکی در برنامه پنج ساله با حذف عناصر میانی میدان و تبدیل آن از نظر ترافیکی به عملکرد چهار راه با چراغ راهنمائی، تنظیم حرکت وسایل نقلیه بدون توقف طولانی جهت عبور از میدان امکان پذیر است. در این شرایط ربع دایره های آزاد شده از حرکت سواره در چهار جهت میدان فضای مناسب برای استقرار پله و آسانسور دسترسی به ایستگاه مترو و تنظیم حرکت پیاده را به وجود می آورد. ب- ساخت و ساز و ساماندهی های نمای شهری رفع ناهنجاری های ایجاد شده توسط ساختمان هایی که به طور عمده در سه دهه اخیر بدون هیچ گونه هویت، دارای ارزشی در محورهای منتهی به میدان ایجاد شده اند و حذف عناصر اضافی در نمای ساختمان های باارزش این محورها از اهداف اولیه طرح می باشد. بازسازی نمای ساختمان شهرداری منطقه 12 واقع در نبش شمالی تقاطع خیابان ورزش و حافظ در زمان شروع مطالعات طرح در دست انجام بود و به همین جهت طرح نماسازی این ساختمان با توجه به در جریان بودن انجام کار و مصالح موجود و توان اجرائی تهیه شد که بخش های نمای غربی و جنوبی آن انجام شد و نماسازی ورودی در دست اقدام می باشد. صدمه ناشی از ایجاد ساختمان بانک ملی به فضا و نمای میدان بسیار جدی است و بازیابی هویت بصری اولیه میدان هم از نظر طرح ساماندهی و هم از نظر ایجاد انگیزه جهت همکاری ساکنین و مالکین ساختمان های واقع در محورهای منتهی به میدان مهم است و به همین جهت اولین طرح برنامه در این مورد است. آلترناتیوهای مختلف از جمله ایجاد نمای کامل شیشه آینه ای جهت انعکاس جبهه های دیگر میدان در نمای ساختمان بانک، تخریب دو طبقه فوقانی بانک و بازسازی نمای قدیمی و تخریب شده در دو طبقه اول، تخریب کامل ساختمان بانک و بازسازی ساختمان قدیمی از نظر عملکردی، فنی ، اقتصادی و زیبائی شناختی مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت ترکیبی از پوشش نمای بانک با شیشه های آینه ای و بازسازی نمای قدیمی بر روی آن انتخاب شد که جزئیات آن در نقشه های مربوط منعکس است. ج- تغییرات کاربری احیای هویت تاریخی و توسعه فرهنگی میدان و محوطه های اطراف آن با تغییر کاربری برخی فضاها و ساختمان های این مجموعه امکان پذیر است که در این مرحله دو مورد در دستور کار قرار دارد: 1- طرح ایجاد مجموعه فرهنگی میرزا کوچک خان 2- طرح ایجاد مجموعه تجاری ویژه (فروشگاه- موزه مبلمان) برنامه 12 ساله: الف- اصلاحات ترافیکی براساس مطالعات و پیش بینی های ترافیکی با توجه به نقش فعلی و آینده خیابان های امام خمینی و حافظ لزوم غیرهمسطح بودن این تقاطع در دراز مدت وجود دارد. با توجه به مشخصات ایستگاه مترو امکان ایجاد معبری جهت عبور خیابان حافظ از زیر میدان و در ترکیب با این ایستگاه وجود دارد. طرح های اولیه مشخصات، امکانات و محدودیت های ایجاد شده را به نمایش می گذارند، مهم ترین امکاناتی که با این راه حل ایجاد می شود آزاد شدن بخش های شمالی و جنوبی میدان برای عبور پیاده می باشد که در بخش جنوبی ارتباط پیاده پارک شهر با میدان و ایستگاه مترو و در بخش شمالی ارتباط پیاده پارک موزه شهرداری و آتش نشانی محوطه های پیش بینی شده برای ورودی بیمارستان سینا تأمین می گردد. محدودیت ایجاد شده جهت حرکت پیاده در جهت شمالی –جنوبی به علت تداوم حرکت سواره در محور امام خمینی می باشد که استفاده مشترک از تاسیسات دسترسی به ایستگاه مترو در ترکیب با فضای تجاری پیشنهادی در زیر میدان راه رفع این محدودیت می باشد. ب- ساخت و سازهای جدید آزاد شدن بخش شمال میدان از ترافیک سواره و ایجاد محوطه های پیاده در ترکیب با خیابان حافظ و پارک- موزه شهرداری و آتش نشانی و نیز تخریب حدود 400 متر مربع محوطه در مقابل مسجد مصطفی فضای مناسبی به دست می دهد که ارتباط فضایی مسجد را با مجموعه مزبور تأمین می کند. همچنین با تخریب ساختمان های مسکونی اطراف مسجد فوق نیز محوطه بازی حاصل می شود که می تواند ارتباط بیمارستان سینا را با تمامی مجموعه مورد بحث تامین کند و ورودی مناسبی برای این بیمارستان بزرگ و قدیمی تامین نماید. کاربری تجاری در اطراف این دو محوطه جدید می تواند بخش عمده ای از هزینه این تخریب و نوسازی را تامین نماید. جهت تامین پارکینگ برای باراندازی و بارگیری دو محوطه یکی در قطعه شمالی و دیگری در قطعه شمال غربی در نظر گرفته شده است. ایجاد پارکینگ در دو طبقه زیرزمین، محوطه های باراندازی و بارگیری در همکف و واحدهای اداری در یک یا دو طبقه فوقانی و جذب بخشی از ارزش افزوده ناشی از کاربری های جدید می تواند قسمتی از هزینه طرح را تامین نماید. ج- تغییر کاربری اصلی ترین تغییر کاربری در محوطه آتش نشانی فعلی است که در ترکیب با محوطه تعمیرگاه بنز واقع در شمال غربی میدان امکان دسترسی مستقیم مجموعه پارک- موزه پیشنهادی به محوطه میدان را عملی می سازد. بنای یادبود میرزا کوچک خان، موزه آتش نشانی، آمفی تئاتر روباز عناصر اصلی این پارک- موزه را در ترکیب با فرهنگسرای ایجاد شده در ساختمان اداره اوقاف در برنامه پنج ساله تشکیل می دهند. طرح ساماندهی میدان حسن آباد 1- طرح مرمت و بازسازی بدنه های میدان حسن آباد تهران 2- طرح بازپیرائی نمای بانک ملی میدان حسن آباد تهران 3- تهیه طرح روشنائی محوطه و نورپردازی بدنه های میدان حسن آباد تهران 4- طرح احداث زیرگذر سواره میدان حسن آباد تهران 5- طرح و اجرای کفسازی میدان حسن آباد تهران 6- طرح تغییر کاربری ایستگاه آتش نشانی به موزه فرهنگ ایمنی 7- طرح احداث زیرگذر امن پیاده در قسمت شرقی میدان 8- طرح احداث ایستگاه جدید آتش نشانی 9- طرح مرمت و احیا مجموعه ارزشمند امیر احمدی به موزه 10- طرح تغییر کاربری و احیا شهرداری منطقه 12 واقع در تقاطع خیابان ورزش و وحدت اسلامی به فرهنگی و خدمات پشتیبانی 11- طرح اتصال میدان حسن آباد به پهنه های جنوبی و شرقی نظیر پارک شهر و بازار و میدان مشق 12- طرح تغییرات معماری ایستگاه زیرزمینی مترو حسن آباد معمار مسئول کیومرث کریمی-فرزاد رستمی فر شرکت معماری مهندسین مشاور معماری و شهرسازی آمود تیم طراحی | همکاران پروژه کیومرث کریمی- سعید سادات نیا- فرزاد رستمی فر- وحید آذرنژاد عکاس | استودیو عکاسی سروش کیائی مدیر پروژه کیومرث کریمی کارفرما | بهره‌بردار - شرکت کارفرمایی سازمان زیبا سازی شهر تهران پیمانکار شرکت مهندسین سومه شرکت پیمانکاری - نظارت مهندسین مشاور شاران تیم اجرایی شرکت مهندسین سومه طراحی سازه جلال الدین سجادیان طراح فاز صفر مهندسین مشاور آمود طراح فاز یک مهندسین مشاور آمود طراح فاز دو مهندسین مشاور آمود مشاور طراحی داخلی - مشاور تأسیسات مکانیکی مهندسین مشاور آمود مشاور تأسیسات الکتریکی مهندسین مشاور آمود طراح منظر - ارائه | طراح گرافیک مهندسین مشاور آمود ماکت مجتبی هوشنگی فیلمساز کیوان طباطبائی صمیمی طراح هویت دیداری مهندسین مشاور آمود جدول شماره 2 | مشخصات کلی پروژه نام پروژه (فارسی) طرح ساماندهی میدان حسن آباد نام پروژه (انگلیسی) Development & Renovation Of HasanAbad Square کاربری فضای شهری دوره تاریخی پهلوی اول مصالح | شرکت‌های مصالح سنگ-آجر-آهن کشور ایران استان تهران شهرستان | شهر تهران نشانی میدان حسن آباد جانمایی X (Google Map)* 35.686120 جانمایی Y (Google Map)* 51.410139 سال (شمسی) 1374-1382 سال (میلادی) 2001-2009 مساحت پروژه 25500 m²